ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΩΣΗ

Η ενδομητρίωση είναι μια πάθηση κατά την οποία κύτταρα από το ενδομήτριο (το εσωτερικό της μήτρας) αναπτύσσονται σε άλλα σημεία μέσα στο σώμα, συνήθως γύρω από τη μήτρα, τις ωοθήκες, τις σάλπιγγες ή στο περιτόναιο. Η ενδομητρίωση επηρεάζει 1 στις 10 γυναίκες κυρίως κατά την αναπαραγωγική τους ηλικία. Η ενδομητρίωση δεν είναι κάποιου είδους λοίμωξη ούτε κάποιας μορφής κακοήθεια του ενδομητρίου.

Η ενδομητρίωση εμφανίζεται τις περισσότερες φορές:

•           Στις ωοθήκες και ονομάζεται ενδομητρίωμα ή σοκολατοειδής κύστη

•           Οπουδήποτε γύρω ή πάνω στη μήτρα

•           Στις σάλπιγγες

•           Στο έντερο, στην ουροδόχο κύστη, στον κόλπο

•           Στο περιτόναιο

•           Σπανίως σε απομακρυσμένα όργανα όπως το διάφραγμα και τον πνεύμονα.

•           Επίσης σπανίως στα τοιχώματα της κοιλιάς μετά από καισαρική τομή ή χειρουργείο.

Η ενδομητριωσική βλάβη μοιάζει ιστολογικά με το ενδομήτριο, και κατά την διάρκεια της περιόδου παράγει και αυτή μικρές ποσότητες αίματος όπως και η μήτρα. Αυτές οι μικρές ποσότητες αίματος είναι η ανώμαλη συμπεριφορά της ενδομητρίωσης που δημιουργεί όλες τις παθολογικές βλάβες της νόσου. Με αυτόν τον μηχανισμό με την πάροδο των μηνών μπορεί να δημιουργηθούν σοκολατοειδείς (ενδομητριωσικές) κύστεις στην ωοθήκη, οι οποίες φέρουν αιματηρό περιεχόμενο. Ακόμα μπορεί να δημιουργηθούν βλάβες στην επιφάνεια του περιτοναίου με κόκκινες, λευκές ή καφέ εστίες ή άλλες βλάβες πίσω από το περιτόναιο (στο έντερο, στην ουροδόχο κύστη, στον κόλπα) σαν μικρά ογκίδια (ενδομητριωσικοί όζοι) οι οποίοι είναι πολύ επώδυνοι. Οι εστίες της ενδομητρίωσης πιθανόν να προκαλέσουν τον τραυματισμό των ιστών όπου αναπτύσσονται (συμφύσεις). Οι συμφύσεις ενοποιούν τα ενδοκοιλιακά όργανα ή τα καλύπτουν εντελώς ή επεκτείνονται και προς το έντερο. Οι συμφύσεις μπορεί να ευθύνονται για την αδυναμία της σάλπιγγας να κρατήσει το ωάριο κατά την ωορρηξία – έτσι δεν μπορεί να γίνει η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο. Η βαρύτητα και η πορεία της ενδομητρίωσης είναι εξαιρετικά απρόβλεπτη.

•           Το κυριότερο σύμπτωμα είναι ο πόνος ο οποίος μπορεί να είναι κατά την περίοδο με την μορφή έντονης δυσμηνόρροιας ή κατά την διάρκεια της σεξουαλικής επαφής ή ακόμα και σε καθημερινή βάση στην κοιλιακή χώρα λόγω συμφύσεων (δηλαδή ένωσης των κοιλιακών οργάνων μεταξύ τους) ή λόγω διείσδυσης των ενδομητριωσικών κυττάρων στα νευρικά πλέγματα της κοιλιάς.

•           Μπορεί να παρατηρηθεί μικρή διαφυγή αίματος από τα ούρα ή από το έντερο.

•           Υπογονιμότητα: έχει παρατηρηθεί ότι οι γυναίκες με ενδομητρίωση παρουσιάζουν δυσκολία στην σύλληψη ενός εμβρύου και συγκεκριμένα όσο βαρύτερη είναι η ενδομητρίωση τόσο μεγαλύτερη δυσκολία για τεκνοποίηση παρουσιάζεται.

•           Σπανιότατα έχει παρουσιαστεί έντονος πόνος στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή λόγω πνευμοθώρακα ο οποίος αναπτύσσεται κατά την περίοδο λόγω ενδομητρίωσης του πνεύμονα.

Η ενδομητρίωση κατηγοριοποιείται σε 4 κατηγορίες ανάλογα με τη θέση, την έκταση και το βάθος των εστιών, την ύπαρξη και τη βαρύτητα των συμφύσεων και την ύπαρξη σοκολατοειδών κύστεων: Ι-ελάχιστη, ΙΙ-ήπια, ΙΙΙ-μέτρια και IV – σοβαρή. Οι πιο πολλές γυναίκες έχουν ενδομητρίωση σταδίου Ι ή ΙΙ. Οι γυναίκες αυτές έχουν επιφανειακές εστίες και ήπιες συμφύσεις. Όμως σε αυτές τις γυναίκες είναι πολύ συχνό φαινόμενο η υπογονιμότητα, η δυσμηνόρροια και ο χρόνιος πόνος. Στα στάδια ΙΙΙ και IV παρατηρούνται σοκολατοειδείς κύστες και εντονότερες συμφύσεις.

Ιστορικό: Κάποιες γυναίκες έχουν ένα ή περισσότερα από τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης. Κάποιες γυναίκες δεν έχουν καθόλου συμπτώματα, ενώ κάποιες άλλες αντιμετωπίζουν δυσκολίες να μείνουν έγκυες (υπογονιμότητα).

Κλινική εξέταση: κατά την αμφίχειρη γυναικολογική εξέταση μπορούν να διαπιστωθούν ενδομητριωσικές κύστεις ή και οζίδια στο δουγλάσειο/frozen pelvis σε βαριές περιπτώσεις.

Υπερηχογράφημα (διακολπικό ή και διορθικό):  με αυτή την εξέταση μπορεί να διαπιστωθεί αν υπάρχουν κύστεις στις ωοθήκες. Ωστόσο, ακόμα και αν το υπερηχογράφημα είναι φυσιολογικό (χωρίς ευρήματα), υπάρχει περίπτωση να υπάρχουν πυρήνες ενδομητρίωσης σε άλλα σημεία.

Συμπληρωματικές απεικονιστικές εξετάσεις:  μαγνητική τομογραφία, ο βαριούχος υποκλυσμός και η πυελογραφία.

Αιματολογική εξέταση: ο δείκτης CA125 που στην ενδομητρίωση είναι πολύ συχνά αυξημένος.

Λαπαροσκόπηση:   αδιαμφισβήτητα ο πιο σίγουρος τρόπος για να τεθεί η διάγνωση της ενδομητρίωσης. Μόνο με την λαπαροσκόπηση ελέγχουμε επακριβώς την ύπαρξη και την έκταση της ενδομητρίωσης. Η μέθοδος αυτή αποτελεί το μοναδικό χειρουργικό τρόπο αντιμετώπισης και εξάλειψης της νόσου.

Η θεραπεία είναι φαρμακευτική ή χειρουργική ή συνδυασμός και των δύο.

Η φαρμακευτική αγωγή είναι με χρήση: α) αντισυλληπτικού χαπιού και β) ενέσιμων σκευασμάτων που προκαλούν τεχνητή εμμηνόπαυση και δίδονται συνήθως για έξι μήνες. Η θεραπεία αυτή μειώνει πολύ την περιτοναϊκή ενδομητρίωση αλλά δεν προσφέρει καμία θεραπεία στις ενδομητριωσικές κύστεις και στους ενδομητριωσικούς όζους. Στις γυναίκες με έντονο χρόνιο πυελικό άλγος μπορεί να έχει θεαματικά αποτελέσματα αλλά μόνο κατά την διάρκεια που η γυναίκα υποβάλλεται στην θεραπεία.

Υπάρχουν δύο χειρουργικές μέθοδοι α) η ανοιχτή επέμβαση με μεγάλη τομή στην κοιλιά και β) η λαπαροσκόπηση που γίνεται μέσω 3-4 πολύ μικρών οπών στην κοιλιακή χώρα μεγέθους 0,5 εκατοστού. Η ενδοσκοπική χειρουργική αφαίρεση πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένους και έμπειρους χειρουργούς γυναικολόγους ώστε να γίνεται ολοκληρωτικά εξαίρεση της νόσου ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι υποτροπές και έτσι η γυναίκα να μην ξανά υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.